Analiz | İşte 12 Eylül darbesine giden süreçte yaşananlar…
Giriş:12.09.2024 15:39 Güncelleme:12.09.2024 15:42
12 Eylül darbesinin üzerinden 44 yıl geçti! Bahaneleri Kudüs Yürüyüşü olmuştu!
12 Eylül darbesinin üzerinden 44 yıl geçti! 517 kişiye ölüm cezası verildi 50 kişi idam edildi
Türkiye demokrasi tarihinin kara lekesi 12 Eylül 1980 darbesinin üzerinden 44 yıl geçti. Antidemokratik uygulamalarına her gün yenisini ekleyen darbeciler, acısı yıllarca hafızalardan silinmeyecek idam kararlarına da imza attı. Kenan Evren'in söylediği "Asmayalım da besleyelim mi?" ifadesi, darbecilerin insan hakları ihlali konusunda sınır tanımayacaklarının itirafı oldu. Hukukun askıya alındığı o günlerde, 517 kişi ölüm cezasına çarptırıldı ve 50 kişi hakkında idam kararı yerine getirildi.
12 Eylül askeri darbesinin bugün yıl dönümü. 44 yıl önce ülkenin geleceğini karartan darbe sonrası 650 bin kişi gözaltına alındı 1 milyon 683 bin kişi fişlendi 50 kişi idam edildi. 171 kişi de işkenceden öldü. İşte o karanlık günleri anlatan Analiz haberimiz…
12 Eylül 1980 askeri darbesinin üzerinden tam 41 yıl geçti. Türkiye'nin eksenini değiştiren darbeye giden süreç Kıbrıs Barış Harekatı'nın ardından başlayacaktı. Kıbrıs Barış Harekatı sonra Türkiye'de artık hiç bir şey eskisi gibi olmadı. Harekatı takip eden yıllarda ülke silah ambargosu ve ekonomik kıskaca alınırken yaşanan sıkıntılar siyasi istikrarsızlığı da beraberinde getirdi. 1978-1979 AP, MSP ve MHP'den oluşan Cephe Hükümeti'nin gensoru ile düşürülmesinden sonra Başbakan Ecevit bu kez bağımsızlar ve DP ile ortaklık hükümeti kurdu ancak milletvekili ara seçimlerinde önemli oranda oy kaybına uğrayınca istifa etti.
Türkiye yavaş yavaş istikrarsızlık ve kaosa doğru sürükleniyor. 12 Eylül darbesine giden sürecin kilometre taşları döşeniyordu. Harekattan sonra Türkiye'yi protesto için NATO'dan çekilen Yunanistan tekrar NATO'ya dönmek istiyor ancak Türkiye veto ediyordu. Kıbrıs Barış Harekatı'nın ardından Türkiye'ye silah ambargosu uygulayan ABD ve derin NATO, Türkiye'ye yasa dışı yollardan silah sokuyor sağ ve sol gruplar silahlandırılıyordu.
12 Eylül askeri darbesinin üzerinden 44 yıl geçti. Darbe sürecinde 50 kişi idam edildi, yüzlercesi de tutuklandı. Darbeye gerekçe olarak sağ-sol çatışmaları ve 6 Eylül 1980 tarihinde Konya'da gerçekleştirilen “Kudüs Mitingi” gösterildi
Türk Silahlı Kuvvetleri 12 Eylül 1980 günü, ülkedeki karışıklıkları ve çatışmaları gerekçe göstererek gerçekleştirdiği askeri müdahale ile yönetime el koydu. 12 Eylül 1980 Cuma günü saat 03.59'da Türkiye radyoları (TRT) İstiklal Marşı'nın çalınmasıyla birlikte yayına geçti. Daha sonra anons yapılmadan Harbiye Marşı çalındı. Marşın bitiminde Genelkurmay ve Milli Güvenlik Konseyi Başkanı Orgeneral Kenan Evren imzasıyla yayınlanan Milli Güvenlik Konseyi'nin bir numaralı bildirisi okunmaya başlandı. Bu bildiriyi 5 bildiri daha izledi. Bu müdahale ile 6. Süleyman Demirel hükümeti ve Türkiye Büyük Millet Meclisi feshedildi, sendika ve derneklerin faaliyetleri durduruldu ve genel sıkıyönetim ilan edildi. Darbenin gece 03.00'te ilanından sonra aynı gün sabah saat 05.30'da Süleyman Demirel, Bülent Ecevit ve Necmettin Erbakan'a Genelkurmay Başkanı Evren tarafından birer tebliğ gönderildi. Tüm tebliğlerde, "TSK yönetime el koymuştur. Hükümetiniz feshedilmiş, parlamento üyeliğiniz düşmüştür. Talimatı getiren subayın ikazlarına uyunuz" ifadesi kullanıldı, liderlere gidecekleri adresler de belirtiliyordu.
1Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren başkanlığında gerçekleştirdiği 12 Eylül darbesi ile Türkiye Cumhuriyeti, 27 Mayıs 1960 darbesi ve 12 Mart 1971 muhtırasının ardından silahlı kuvvetlerin yönetime üçüncü müdahalesini yaşamıştı. 12 Eylül darbesinin üzerinden tam 44 yıl geçti.
24 AY HAZIRLANDILAR
İdam, kötü muamele, insan hakları ihlalleriyle anılan 12 Eylül'e giden sürecin hazırlıkları yaklaşık 4 ay sürdü. Kod adı "Bayrak Harekatı" olarak belirlenen darbe planının uygulanması için ordu komutanlarına 11 Temmuz 1980 günü saat 04.00'te harekete geçilmesi emri verildi.
3Ancak Süleyman Demirel'in başbakanlığındaki hükümetin 2 Temmuz'da güvenoyu almasıyla darbeciler bu planı erteledi. Tarihler 12 Eylül'ü gösterdiğinde, Türkiye demokrasisine darbe vuracak plan, sabaha karşı uygulandı.
4Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren, Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Nurettin Ersin, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Tahsin Şahinkaya, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Nejat Tümer ve Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Sedat Celasun'dan oluşan darbeci Milli Güvenlik Konseyi, bütün yetkileri ele aldı.
5Anayasayı kaldıran darbeciler, ardından TBMM'yi lağvederek antidemokratik faaliyetlerine hız verdi.
Ülke genelinde sıkıyönetim ilan edildikten sonra sivil toplum kuruluşlarını hedef alan darbeciler, Türk Hava Kurumu, Çocuk Esirgeme Kurumu ve Kızılay dışındaki dernekleri kapattı.
6Siyasi partilerin kapısına kilit vuran darbeciler, Süleyman Demirel ile Bülent Ecevit'i Hamzakoy'a, Necmettin Erbakan ile Alparslan Türkeş'i ise Uzunada'ya sürgüne göndererek siyasi yasak getirdi.
7"ASMAYALIM DA BESLEYELİM Mİ?"
Antidemokratik uygulamalarına her gün yenisini ekleyen darbeciler, acısı yıllarca hafızalardan silinmeyecek idam kararlarına da imza attı.
8Takvimler 9 Ekim 1980'i gösterdiğinde sol görüşlü Necdet Adalı ile ülkücü Mustafa Pehlivanoğlu idam edildi.
Darbe öncesinde bir askeri inzibat erini öldürdüğü gerekçesiyle hüküm giyen 17 yaşındaki Erdal Eren'e de idam cezası verildi. Eren'in idam hükmü, Yargıtay tarafından 2 kez iptal edilmesine rağmen Milli Güvenlik Konseyince onaylanan kararla ve yaşı büyütülerek 13 Aralık 1980'de Ankara Ulucanlar Cezaevi'nde infaz edildi.
9Kenan Evren'in Eren için söylediği "Asmayalım da besleyelim mi?" ifadesi, darbecilerin insan hakları ihlali konusunda sınır tanımayacaklarının itirafı oldu.
Kanlı uygulamaların yanı sıra demokrasinin askıya alındığı süreçte 650 bin kişi gözaltına alındı, 210 bin davada 230 bin kişi yargılandı, 7 binden fazla kişi hakkında idam talep edildi.
10Hukukun askıya alındığı o günlerde, 517 kişi ölüm cezasına çarptırıldı ve 50 kişi hakkında idam kararı yerine getirildi.
GAZETECİLER HAKKINDA BİNLERCE YIL HAPİS İSTENDİ
Onlarca gazeteci hakkında binlerce yıla varan hapis cezası istendi, 14 bin kişi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarıldı, 30 bin kişi ise "sakıncalı" olduğu iddiasıyla işinden edildi. 4 bine yakın öğretmen ve çok sayıda üniversite görevlisinin işine son verildi.
11BİN FİLM SAKINCALI BULUNDU
Kültür ve sanat hayatının da hedef alındığı 12 Eylül'de, yaklaşık bin film sakıncalı bulunduğu için yasaklandı.
12DARBECİLER HAKKINDA DAVA
Darbeci generallerin belirlediği danışma meclisinin hazırladığı anayasa, 1982'de "güdümlü" referandumla yüzde 92'lik evet oyu aldı.
13Evren ve diğer darbeciler, darbe anayasasına dahil ettikleri "geçici 15. madde" ile ömür boyu dokunulmazlık hakkı kazanarak olası bir yargılanmaya karşı önlem aldı.
DARBECİLERİ YARGILAMANIN ÖNÜ AÇILDI
Ancak "Milli Güvenlik Konseyi üyelerinin yargılanamayacağına" dair geçici 15. madde, 12 Eylül 2010'daki referandumla anayasadan çıkarıldı. Böylece darbecilerin yargılanmasının önü açıldı.
Referandumdan bir gün sonra Türkiye'nin dört bir tarafından darbeciler ve onların talimatlarını uygulayanlar hakkında suç duyurusunda bulunuldu.
Bunun üzerine o dönem hayatta olan Milli Güvenlik Konseyi üyelerinden Kenan Evren ile Tahsin Şahinkaya hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca soruşturma açıldı.
14Haklarındaki iddianame, Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesince 10 Ocak 2012'de kabul edilen iki darbeci, "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın tamamını veya bir kısmını değiştirmeye veya ortadan kaldırmaya ve anayasa ile teşekkül etmiş olan Türkiye Büyük Millet Meclisini ortadan kaldırmaya veya görevini yapmasına engel olmaya cebren teşebbüs etmek" ile suçlandı.
15Sağlık gerekçesiyle duruşmalara katılmayan darbeci generaller, video konferans aracılığıyla yaptıkları savunmalarında suçlamaları kabul etmedi, kurucu iktidar olduklarını, mevcut mahkemelerin kendilerini yargılayamayacağını iddia etti.
Yargılamanın devam ettiği dönemde Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi yasayla kapatılınca dosya Ankara 10. Ağır Ceza Mahkemesine devredildi.
16AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET HAPİS
Mahkeme, 18 Haziran 2014'te Evren ve Şahinkaya'yı, 1979'da verdikleri muhtırayla "anayasa ve TBMM'yi ortadan kaldırmaya ve görevini yapmasını engellemeye teşebbüs", 1980'deki darbeyle de "anayasayı tağyir, tebdil veya ilgaya ve bu kanun ile teşekkül eden TBMM'yi ıskat ve cebren men" suçunu işledikleri gerekçesiyle "ağırlaştırılmış müebbet hapis" cezasına çarptırdı.
Mahkeme, takdiri indirimle bu cezayı "müebbet hapse" çevirdi, ayrıca 2 darbecinin rütbelerinin sökülmesine karar verildi.
17ÖLDÜKLERİ İÇİN DAVA DÜŞTÜ
Hükmün ardından sanık avukatları, kararı temyiz etti. Dosya Yargıtay'dayken Evren, 9 Mayıs 2015'te 98 yaşında, Şahinkaya ise 9 Temmuz 2015'te 90 yaşında öldü.
Yargıtay 16. Ceza Dairesi temyiz incelemesinde, sanıkların ölümleri nedeniyle davanın düşürülmesine karar verdi.
Dosyayı yeniden gören ilk dereceli mahkeme, karara uyarak düşme kararı verdi ve dosya tekrar ceza dairesine gönderildi.
Daire, yerel mahkemenin kararını bu kez de usul yönünden bozdu.
Bozma kararında, yerel mahkemenin gerekçesinde lehe olan kanunun 765 sayılı Türk Ceza Kanunu (TCK) hükümleri olduğu belirtilmesine karşın, hüküm fıkrasında 5237 sayılı TCK ve Ceza Muhakemesi Kanunu hükümleri uyarınca karar verilmesinin kanuna aykırı olduğu belirtildi.
Ceza dairesinin bozma kararına yine uyan mahkeme, Evren ve Şahinkaya hakkında "kamu davasının ortadan kaldırılmasına" karar verdi.
Ayrıca, Evren ve Şahinkaya'nın mal varlıklarına el konulması ve sanıkların rütbelerinin geri alınmasına "yer olmadığına" hükmedildi.
Yargıtay 3. Ceza Dairesi de Kenan Evren ile Tahsin Şahinkaya hakkındaki ölüm nedeniyle davanın düşmesi ile mal varlıklarına el konulması, Türk Silahlı Kuvvetlerinden (TSK) çıkarılarak rütbelerinin geri alınmasına yer olmadığına dair kararları onadı.
Türkiye'yi kaosa sürüklemek için terör örgütlerinin tümüne silah sağlayan mafya küresel çetelerin emri ile hareket ediyor. Sol ve bölücü terör örgütleri uyuşturucu ve silah kaçakçılığından milyonlarca dolar gelir elde ediyordu. Dönemin Gümrük ve Tekel Bakanı Gün Sazak CIA ve derin NATO'nun Türkiye'ye yönelik kaos planlarını gümrükler üzerinden silah-uyuşturucu kaçakçılığı yapıldığını deşifre etti ve yazması için 3 klasör belgeyi Milliyet Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Abdi İpekçi verdi.
Türkiye'ye yönelik derin hesaplarının deşifre olacağını anlayan CIA, Türkiye Masası Şefi Paul Henze üzerinden silah kaçakçılığını yazmaması konusunda gazeteci Abdi İpekçi'yi uyardı. Ve tarih 1 Şubat 1979. Bu görüşmeden birkaç hafta sonra Abdi İpekçi gece yarısı İstanbul Maçka'daki evinin yakınlarında arabasında iken Mehmet Ali Ağca tarafından öldürüldü. Mehmet Ali Ağca verdiği ifadede Abdi İpekçi'ye 5-6 el ateş ettiğini söylese de olay yerinde 9 mermi ele geçirilmişti.
1980'e yaklaşıldığında yurdun hemen hemen her köşesinden ölüm haberleri geliyor ülke adeta bölünmüş, kamplaşma doruk noktaya ulaşıyordu. Gazeteci Abdi İpekçi suikastından bir yıl sonra bu kez hedefte Gümrük ve Tekel Bakanı Gün Sazak vardı. Gün Sazak eşi ile gittiği bir ziyaretten dönüp arabadan eşyalarını indirirken Dev Sol Örgütü tarafından düzenlenen silahlı saldırı sonucu hayatını kaybetti. Tarih 12 Eylül 1980'i saat de 03.00'ü gösterdiğinde, tanklar şehirlerde gezmeye başladı ve TRT ekranından darbe bildirisi okundu.
Seçimle iktidara gelen hükümet devrilmiş sokaklarda postal sesleri yankılanıyordu. CIA Türkiye Masası Şefi Paul Henze 12 Eylül askeri darbesini Amerika Başkanı Jimmy Carter'a "Bizim çocuklar başardı" diye haber verdi. Türkiye'yi tamamen değiştiren müdahale sonrasında 650 bin kişi gözaltına alındı, 1 milyon 683 bin kişi fişlendi, 50 kişi idam edildi, 171 kişinin 'işkenceden öldüğü' belgelendi. Darbenin ardından Evren Cuntası'nın ilk icraatlarından biri Türkiye'nin veto ettiği Yunanistan'ın NATO'ya üye olmasının önündeki engeli kaldırmak olacaktı. Kenan Evren yıllar sonra verdiği röportajda ülkenin üzerinden silindir gibi geçen 12 Eylül darbesini savundu.
12 EYLÜL DARBESİNE GİDEN SÜREÇ
YORUMLAR