Olof Palme cinayeti: İsveç Başsavcılığı katil zanlısını açıkladı, zanlı intihar ettiği için soruşturmayı kapattı

10 Haziran 2020

KAYNAK,AFP

İsveç Başsavcılığı, 34 yıl önce başkent Stockholm'de öldürülen eski başbakan Olof Palme'nin katil zanlısının Stig Engström olduğunu açıkladı. Tek başına hareket ettiğine inanılan İsveçli Engström 2000 yılında intihar ettiği için soruşturma kapatıldı. İsveç Radyosu'na konuşan Olof Palme'nin oğlu Marten Palme, savcıların doğru sonuca vardıklarına inandığını ve soruşturmayı kapatmakta haklı olduklarını söyledi.

İsveç Başsavcısı Krister Petersson, Olof Palme cinayetiyle ilgili soruşturmanın nihai sonucunu bugün düzenlediği basın toplantısıyla kamuoyuna açıkladı.

Petersson, "Baş şüpheli Stig Engström. Öldüğü için hakkında yasal işlem başlatamıyorum, soruşturmayı kapatmaya karar verdik" dedi.

Başsavcı, grafik tasarımcı Stig Engström'ün "Skandiamannen" (Skandia Adamı) olarak bilindiğini söyledi.

Olof Palme nasıl öldürüldü?

Olof Palme, 28 Şubat 1986'da eşi Lisbet'le gittiği sinema salonundan çıkıp evine yürürken, arkadan yaklaşan bir kişinin yakın mesafeden açtığı ateş sonucu hayatını kaybetmişti.

Palme hem ülkesinde, hem de uluslararası platformlarda açık sözlülüğü ve tartışmalı fikirleriyle tanınıyordu. Öldürüldüğü dönem, başbakanlık koltuğundaki ikinci dönemiydi. Ama hala sıradan bir vatandaş gibi yaşıyor, korumaları olmadan geziyordu.

Stockholm'ün en işlek caddelerinden birinde işlenen bu cinayetle ilgili sayısı komplo teorisi ortaya atıldı. Soruşturmanın nihai sonucu da 34 yıl sonra bugün açıklandı.

Baş şüpheli Stig Engström kimdi?

Cinayetin işlendiği yerin yakınında merkez binası bulunan Skandia Sigora şirketinde çalışan Stig Engström, olaya tanık olan 20'ye yakın kişiden biriydi ve 2000 yılında intihar etti.

Polis, Engström'ün olayla bağlantısını 2018 yılında soruşturmaya başlamıştı. Engström'ün adı ilk olarak İsveçli gazeteci Thomas Pettersson'un 12 yıl sürdürdüğü araştırmalarda zanlı olarak ortaya atılmıştı.

Pettersson bu kişinin silah eğitim gördüğünü, silah koleksiyonu yapan birini tanıdığını ve Magnum tabancalara merakı olduğunu söylüyordu.

Ayrıca Engström'un olayla ilgili tanıklıklarında çelişkiler vardı. Başbakana suni teneffüs yaptırdığını söylemişti ama böyle bir şey olmamıştı.

Fakat birçok kişi Engström'le ilgili teoriye inanmadı. Bir kere boyu çok kısaydı ve gösterişsiz biriydi. Oysa katili bir çok kişi uzun boylu, yapılı biri olarak tarif ediyordu. Engström daha önce bu tür bir suç işlememişti.

Stig Engström'un eski eşi, İsveç'in Expressen gazetesine 2018 yılında verdiği röportajda, kendisinin de 2017 yılında detektifler tarafından sorgulandığını söylemişti.

Eşi, Engström'un suçlu olma ihtimalinin çok zayıf olduğunu ifade edip "Çok korkak biriydi. Bir sineğe bile zarar veremezdi" demişti.

Akrabalarının anlattığına göre Engström çevresinde Palme'nin siyasetine eleştirel tavrıyla da biliniyordu.

Başsavcı Petersson, Engström'un uzun yıllar mali sıkıntılar yaşadığını ve alkol sorunu olduğunu söyledi.

Olof Palme kimdir?

1927 yılında aristokrat ve zengin bir aileye doğan Palme, 1949 yılında Sosyal Demokrat Parti'ye katılmış ve parti içinde yükselerek 1969 yılında Tage Erlander'in yerine liderliğe getirilmişti.

Uluslararası Olof Palme Merkezi adlı kuruluşun genel sekreteri Anna Sundstrom, "Palme'nin Erlander'in oğullarından biri gibi olduğu söylenir" diyor ve ekliyor:

"Sosyal Demokrat Parti lideri ve İsveç'in sosyal devlet sisteminin kurucularından Tage Erlander tarafından yetiştirildi. Erlander'in politikalarını alıp daha da ileriye taşıdığını söyleyebiliriz."

KAYNAK,GETTY IMAGES

Palme başbakanlığı döneminde işçi sendikalarının gücünü daha da artıran, sağlık sistemini ve sosyal yardım düzenini güçlendiren adımlar attı. Kraliyete ait o zamana kadar devam etmiş bazı siyasi yetkileri kaldırdı ve eğitime büyük yatırım yaptı.

Olof Palme Merkezi'nden Anna Sundstrom, onun en önemli reformları arasında okul öncesi eğitim alanında anaokullarının açılması, cinsiyet eşitsizliğine karşı kadınların çalışma hayatına girişini teşvik edici yasalar çıkarmasının da bulunduğunu söylüyor.

Palme'nin 'düşmanları' kimlerdi?

Olof Palme aynı zamanda uluslararası platformlarda da etkili bir politikacıydı. Hem ABD hem de Sovyetler Birliği'ni eleştiriyordu. SSCB'nin 1968'de Çekoslovakya'yı işgalini kınamış, 1972'de Amerikalıların Kuzey Vietnam'a yönelik bombardımanını İkinci Dünya Savaşı'ndaki Nazi kamplarındaki katliamlarla karşılaştırmıştı. Bu yorumları Washington ile Stockholm arasındaki ilişkilerin bir süre dondurulmasına sebep olmuştu.

1973 yılında Amerikan New York Times gazetesine verdiği mülakatta yaptığı kıyaslamayla ilgili olarak "Pişman değilim çünkü bu dünyada birilerinin sizi dinlemesi için bağırarak konuşmanız gerekiyor. Bu konuda sessiz kalamam ve susmam konusundaki baskılara boyun eğemem" demişti.

KAYNAK,GETTY IMAGES

Irk ayrımcılığı rejimi sürerken Güney Afrika'dan "bilhassa tüyler ürpertici bir rejim" diye söz etmiş ve siyahların siyasi örgütü Afrika Ulusal Kongresi'ne (ANC) mali destek vermişti.

İspanya'da General Franco liderliğindeki diktatör rejimi "Allah'ın belası katiller" diye nitelemiş ve nükleer silahsızlanma için kampanya yürütmüştü. Palme ayrıca 1980'lerde devam eden İran-Irak Savaşı'nda da bir barış anlaşmasına varılabilmesi için arabuluculuk yapmıştı.

Olof Palme öldürülmeden önce İsveç hükümeti PKK'yı "terör örgütü" olarak gördüğünü açıklamıştı. Bu nedenle uzun süre, şüpheli olarak cinayetle ilişkilendirilenler arasında PKK da vardı.

Palme ülkesinde ve uluslararası düzeyde attığı adımlar ve fikirleriyle hem çok dost hem de çok düşman edindi.

İsveçli iş çevreleri reformlarına büyük tepki duyuyordu, dışarda ise birçok ülkenin hükümetlerini kızdırmıştı.

Sundstrom "Neredeyse onu ya çok sever ya nefret ederdiniz diyebiliriz. Çok büyük rahatsızlık yaratmıştı, en çok da sağ kesim arasında. Çok üzerine gittiler" diyor ve ekliyor:

"Fakat İsveç halkının çok büyük bir kesiminin ona büyük saygı ve sevgisi vardı."

KAYNAK,GETTY IMAGES

28 Şubat 1986 gecesi Palme işten döndüğünde korumalarını gönderdi. Eşi Lisbet sinemaya gitmeyi teklif etti.

Oğulları Marten ile kız arkadaşı bir komedi filmine bilet almışlardı, orada onlarla buluşacaklardı.

Palme ve eşi evlerinden korumalarını almadan çıktı, metroya binerek şehir merkezine gitti. Grand Cinema önünde saat 21.00 sularında oğulları ve onun sevgilisi ile buluştular.

Film bittikten sonra onlardan ayrılan Palme çifti, Sveavagen Caddesi üzerinden evlerine yürümeye başladı.

Sveavagen ile Tunnelgatan caddelerinin kesiştiği köşeye geldiklerinde, saat 23.21'i gösterirken, arkalarından gelen uzun boylu bir adam yakın mesafeden önce Palme'yi, sonra da Lisbet'i vurdu.

Saldırgan koşarak uzaklaştı, merdivenlerden başka bir sokağa geçti ve kayboldu.

İsveç şok olmuştu.

Charlotta Wallsten o sırada 12 yaşındaydı ama ertesi gün uyandığında babasının ona, korkunç bir şey olduğunu söylediğini hatırlıyor.

"Televizyonu açtık. Sürekli onun sokak ortasında nasıl öldürüldüğü konuşuluyordu. Bütün ülke şoktaydı" diyor.

Wallsten okulda Palme için toplanıp mumlar yaktıklarını anlatıyor, "Öldürüldüğünde siyasi görüşler önemini kaybetmişti. Herkes şok olmuştu" diyor.

KAYNAK,AFP

Polis de aynı şoku yaşıyordu. Memurlar cinayetin işlendiği yeri doğru dürüst kordon altına alamamış ve katilin kaçmasından saatler sonra kentin sadece küçük bir kısmına giriş çıkışları kapatabilmişti.

Yastaki insanlar polis kordonunu aşarak çiçekler bırakıyor, Palme'nin kanı henüz yerde dururken oralarda dolaşıyorlardı.

Görgü tanıkları ifadeleri alınmadan dağılmıştı. Mermi kovanlarından biri günler sonra oradan geçen biri tarafından fark edilmese belki de hiç bulunmayacaktı.

Neden kimse yakalanmadı?

Cinayetle ilgili yalnızca bir kişi hapse atılmıştı, daha önceden sabıkası bulunan Christer Pettersson.

1988 yılında polis Christer Pettersson'u gözaltına aldı. Pettersson 1970 yılında görünürde bir sebep de olmadan Stockholm sokaklarında bir adamı bıçakla öldürmüştü ve eşkali Palme'nin öldürüldüğü gece sinemanın yakınlarında görülen şüpheli bir kişiye uyuyordu.

Palme'nin eşi Lisbet, polisin teşhis için yan yana dizdiği kişiler arasında Pettersson'u katil olarak teşhis etti ve Pettersson1989 yılında yargılandığı mahkeme tarafından suçlu bulunarak müebbet hapse mahkum edildi.

Fakat avukatı karara hemen itiraz etti. Ortada ne cinayet silahı ne de cinayet sebebi vardı. Mahkeme o zamana kadar üç ay hapis yatmış olan Pettersson'u serbest bıraktı ve kendisine 50 bin dolar tazminat ödendi. Pettersson 2004 yılında öldü.